موزه چیست؟

موزه ها اماکنی هستند که آثار مهمی در زمینه های متفاوتی همچون تاریخی، فرهنگی، طبیعی و … را برای عموم به نمایش می گذارند. این اماکن وظیفه ی نگهداری کامل از این آثار را بر عهده دارد تا این مجموعه های مهم برای نسل های آینده باقی بماند.

در اصل موزه، موزیم یا آثارخانه به مکان خاصی که در آن مجموعه‌ای از آثار باستانی و صنعتی و اشیاء با ارزش را به معرض نمایش می‌گذارند، گفته می‌شود.

تعریف موزه در یونسکو

شورای بین‌المللی موزه که زیر نظر یونسکو فعالیت می‌کند در بند سه و چهار اساسنامه خود Museum را اینگونه تعریف کرده‌است:

«موزه مؤسسه‌ای‌ست دائمی و بدون هدف مادی که درهای آن به روی همگان باز است و در خدمت جامعه و پیشرفت آن فعالیت می‌کند. هدف موزه‌ها، تحقیق در آثار و شواهد به‌جای‌مانده انسان و محیط زیست او، گردآوری آثار، حفظ و بهره‌وری معنوی و ایجاد ارتباط بین این آثار، به ویژه به نمایش گذاردن آنها به منظور بررسی و بهره معنوی است.»

نام شناسی

شاید نام شناسی موزه نیز برایتان جالب باشد، ریشه این کلمه یونانی ” Mousein ” است که نام تپه ای تاریخیدر آتن می باشد که در آن عبادتگاهی برای موزها که نه الهه هنر و صنعت بوده‌اند، ساخته شده بود.

این کلمه به کشور ها و زبان های گوناگون نفوذ کرد. در زبان انگلیسی به شکل “موزیم” و در فرانسوی “موزه” تلفظ می شود  که در کشور ایران تلفظ فرانسوی آن رایج است.

اهم وظایف مورد نیاز

• برنامه ریزی، سازماندهی، گردآوری، نگهداری و نمایش کلکسیونها و وسایل مربوطه شامل انتخاب طرحها و موضوعات نمایش.
• توسعه و حفظ مدارک مربوط به ثبت موسسه، ایجاد دفترچه راهنما و سیستمهای نگهداری اسناد اصلی موسسات نهادها ( در پایگاههای کامپیوتری داده) .
• فراهم کردن اطالعات از داراییهای موسسه برای سایر مدیران Museum و عموم.
• بازرسی ساختمانها برای ارزیابی نیاز به تعمیرات و اطمینان از توجه به شرایط اقلیمی و مساله دفع آفات.
• آموزش و نظارت بر کارمندان اداری، تحقیقی، فنی، مالی و حفاظتی و نیز داوطلبان یا کارآموزان.
• مذاکره و اعطای اختیار خرید، فروش، معاوضه یا امانت کلکسیونها.
• برنامه ریزی و انجام پروژههای تحقیقی ویژه در زمینه عالقه یا مهارت.
• هدایت و سازماندهی تورها، گردهمایی و جلسات آموزشی برای آشنا کردن افراد با امکانات و تجهیزات نهاد.
• تبادل نظر با هیات مدیره برای تنظیم و تفسیر خط مشیها، تعیین ملزومات بودجه و برنامهریزی عملیات جامع.
• شرکت در جلسات، گردهمایی و همایشهای شهری برای افزایش استفاده از خدمات نهادها، تقاضای تأمین بودجه و حفظ پیوندهای اجتماعی.

وظایف موزه‌ها

موزه را نبایستی مکانی دانست که در آنجا صرفا” آثار تاریخی و باستانی به نمایش در می آید، بلکه تمامی نمایشکاه های هنری، علمی، جانوری، پزشکی، نگارخانه ها، کتابخانه ها و آرشیوها و بیشتر بناهای تاریخی به نوعی Museum هستند.

هر شیئی و اثر به نمایش گذاشته شده در Museum یا نمایشگاه زبان حالی دارد و با بیننده اش ارتباط برقرار می کند با تعمق و تفکر می توان زبان حال این آثار را دریافت و از دیدگاه های مختلف آن را بررسی نمود.

یکی از مهمترین وظایف آن برقرار کردن ارتباط فرهنگی بازدید کننده با شیئی به نمایش در آمده است. در حقیقت باید کوشید تا همان ارتباط وحسی را که بین خالق یک اثر و خود وجود داشته به نوعی دیگر به بازدیدکنندگان منتقل نمود که این امری دور از دسترس نیست.

آمار و بررسی های جوامع دارای Museum

آمار نشان می دهد که در قرن نوزدهم فقط عده خاصی از آنها بازدید کرده اند. کنفرانس عمومی یونسکو در نهمین جلسه خود در دهلی ( ۱۹۵۶ م ) تاکید نموده است که بازدید از این اماکن به ویژه برای طبقه کارگران آسان تر شود و به راه هایی که به منظور پربار شدن و غنی شدن موزه‌ها پیشنهاد می شود، توجه گردد.

آمار دیگر نشان داده است که کشورهایی که دارای موزه‌های متنوع هستند و بازدیدشان رایگان است از هر دویست نفر که به سینما می روند تنها یک نفر از آنها بازدید می کنند.

در انگلستان رسم بر این است که اگر مدرسه و یا هر مرکز آموزشی دیگر، زمانی را به تدریس هنر اختصاص ندهد، موزه‌ها این کمبود را جبران می کنند.

عده ای از کارشناسان تاسیس موزه‌های ویژه کودکان را که از جذابیت بیشتری برخوردار است، توصیه می کنند. در اینجا شایسته است که برای روشن دلان هم فکری شود.

Museum روزانه بازدید کنندگان زیادی در سنین مختلف با فرهنگ های گوناگون دارند، اگر با موزه آرایی سنجیده و راهنمایی مناسب ارزش تاریخی و هنری هر شیئی بر بیننده مشخص شود، یک شیئی سفالی ساده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد همانند یک تابلوی نقاشی معاصر جذاب و پر بیننده خواهد شد.

Museum محدودیتی در نمایش آثار هنری، طبیعی، فرهنگی، تاریخی و … ندارند و انواع گوناگونی را تشکیل می دهند از جمله موارد زیر:

موزه‌های تاریخی

موزه‌های علمی

موزه‌های تخصصی

موزه‌های هنر زیبا

موزه‌های تمبر شناسی

موزه‌های فناوری

موزه‌های گیاه شناسی

موزه‌های ترکیبی که گاهی ترکیبی از موزه ها را در خود جای می دهند.

پربازدید ترین موزه‌های جهان

از معروف‌ترین موزه‌های جهان می‌توان به موزه لوور پاریس، موزه ارمیتاژ سن‌پترزبورگ، بریتیش موزیوم در لندن اشاره کرد.

علاقه مندان در سراسر دنیا بیشتر از این 10 موزه بازدید می کنند که ما در زیرا آنها را به شما معرفی می کنیم:

موزه لوور فرانسه

موزه ملی چین

موزه ملی تاریخ طبیعی آمریکا

موزه ملی هوا فضا آمریکا

موزه بریتانیا

موزه متروپولیتن نیویورک آمریکا

موزه‌های واتیکان

موزه علم و تکنولوژی شانگهای چین

گالری ملی لندن بریتانیا

کاخ موزه ملی شهر تایپه تایوان

موزه‌های مشهور دیگری همچون آرمیتاژ روسیه در شهر سنت پترزبورگ، موزه ملی رینا سوفیا اسپانیا در شهر مادرید و … نیز وجود دارند که از نظر تعداد بازدیدکننده نسبت به موارد بالا کمتر می باشند.

معروفترین موزه ها در ایران

در میان مهمترین موزه‌هایی که در ایران وجود دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کنیم: موزه ایران باستان، موزه آذربایجان، موزه رضا عباسی، موزه آبگینه، موزه فرش، مؤسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد شامل (زمان، پول، کاخ رامسر، خودروهای تاریخی ایران)، موزه هنرهای معاصر (که به کوشش شهبانو فرح پهلوی تأسیس شد)، کاخ موزه نیاوران و اداری سفیر، موزه علوم طبیعی بهاباد یزد  هم معروفترین در زمینه علوم طبیعی می‌باشد.

موزه‌های خصوصی ایران  Private museum Iran

علاوه بر موزه‌های دولتی که در داخل ایران شاهد آن هستیم تعدادی موزه شخصی نیز به همت افراد مختلف راه‌اندازی و اداره می‌شود.

در ایران بزرگترین نوع شخصی که به اعتقاد کارشناسان، بزرگترین Private museum خاورمیانه نیز می‌باشد، توسط دکتر محمد صادق محفوظی راه‌اندازی شده‌است.

در موزه دکتر محمدصادق محفوظی که بیش از بیست سال از تأسیس آن می‌گذرد بیش از ۱۲۰ هزار اثر تاریخی از دوره‌های قبل از تاریخ، ایلامی، هخامنشی و سایر دوره‌های تاریخی و همچنین از آثار دوره‌های بعد از اسلام نگهداری می‌شود.

علاقه مندان به بازدید این مکان می توانند در تهران به خیابان ولنجک مراجعه نماییند.

اولین موزه در ایران

در طول تاریخ مکان هایی برای نگهداری برخی آثار مهم و زیبای قدیمی وجود داشته است، نمونه هایی در زمان هخامنشی در اسناد مشاهده می شود که حالت خصوصی داشته است.

با تعاریف کنونی در حدود 120 سال پیش در ایران در دوره حکومت محمد علی شاه تشکیل شد. وی بخشی از کاخ گلستان را به موزه ای برای نمایش ابزار قیمتی، سلطنتی و تاریخی تبدیل کرد  و در معرض بازدید اشراف زادگان قرار داد .

اکنون موزه‌های زیادی در ایران وجود دارد اما نسبت به وسعت و تاریخ ایران تعداد آنها بسیار ناچیز است.