توسط : تاج محل(Taj Mahal)
شاهکار معماری و نماد عشق جاودان
تاج محل یکی از مشهورترین بناهای جهان و نماد عشق جاودانه است که در شهر آگرا، هند، در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو قرار دارد. این بنا یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا بوده و از برجسته‌ترین آثار معماری اسلامی به شمار می‌رود.
تاریخچه ساخت تاج محل
شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند، این بنا را به یاد همسر ایرانی خود، ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتاز محل، در سال ۱۶۳۲ میلادی بنیان نهاد. ممتاز محل در هنگام وضع حمل درگذشت و شاه جهان برای ادای احترام و نشان دادن عشق بی‌پایان خود، این آرامگاه باشکوه را بنا کرد. خود شاه‌جهان نیز بعدتر در همین مکان دفن شد. که مسافران تور هند میتوانند از این مکان به یاد ماندنی دیدن نمایند.
معماری تاج محل
تاج محل ترکیبی از معماری ایرانی و گورکانی است و در ساخت آن بیش از ۲۰٬۰۰۰ هنرمند به رهبری معمار ایرانی، احمد لاهوری و برادرش حمید لاهوری، نقش داشتند. برخی متون تاریخی از عیسی خان شیرازی و امانت خان شیرازی، که مسئول خوشنویسی کتیبه‌های تاج محل بود، نیز نام برده‌اند.
این بنا دارای ساختاری قرینه است که از اصول تقارن در معماری بهره می‌برد. ارتفاع تاج محل ۵۸ متر و عرض آن ۵۶ متر است و بر روی سکویی ۱۰۰ در ۱۰۰ متری از مرمر سفید بنا شده است. اطراف این آرامگاه یک باغ وسیع ۱۸ هکتاری قرار دارد که در مرکز آن نهری طولانی جریان دارد، طراحی این باغ الهام‌گرفته از باغ‌های ایرانی است.
هزینه و مدت زمان ساخت
ساخت تاج محل از سال ۱۶۳۲ میلادی آغاز شد و در سال ۱۶۴۷ میلادی تکمیل شد. هزینه ساخت این بنا در آن زمان ۳۲ میلیون روپیه بود که امروزه معادل ۵۲.۸ میلیارد روپیه هند یا ۸۲۷ میلیون دلار آمریکا برآورد می‌شود.
تاج محل در میراث جهانی یونسکو
در سال ۱۹۸۳، تاج محل در فهرست میراث جهانی یونسکو با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین‌شده میراث جهانی» ثبت شد. این بنا یکی از پربازدیدترین مکان‌های گردشگری جهان محسوب می‌شود.
نکات جالب درباره تاج محل
- در شورش‌های ۱۸۵۷ هند، بسیاری از سنگ‌های قیمتی تاج محل توسط انگلیسی‌ها غارت شد.
- بیش از ۱۰۰۰ فیل برای جابه‌جایی مصالح این بنا به کار گرفته شدند.
- شاه جهان پس از درگذشت همسرش، یک سال در سوگ نشست و تمام لباس‌های سلطنتی خود را با عبای سفید جایگزین کرد.
- شاه جهان قصد داشت آرامگاهی مشابه از مرمر سیاه برای خود در سمت دیگر رود جمنا بسازد، اما این پروژه نیمه‌تمام ماند.
- تاج محل در ساعات مختلف روز تغییر رنگ می‌دهد: صبح صورتی، عصر سفید شیری و شب در نور ماه طلایی دیده می‌شود. استفاده از چنین ایده‌ای در این بنا نشان‌دهنده ذات تغییرپذیر انسان است كه این مسئله در اخلاق و رفتار همسر شاه‌جهان كاملا نمود داشته است.
- طراحی این بنا به گونه‌ای است که در برابر زلزله مقاومت بالایی دارد.
- گفته می‌شود که شاه‌جهان در پی درگذشت محبوب‌ترین همراه زندگی‌اش، گوشه‌نشین شد و برای مدتی دخترش «جهان‌آرا» به امور دولتداری پرداخت.
- موهای سیاه شاه جهان طی یکی دو ماه سوگواری سفید شد.
- طراحی و اجرای این بنا ۱۷ سال به طول انجامیده است.
- برای ساخت این بنا بیست هزار کارگر، استادکار، معمار، سنگ‌تراش، نقاش، فلزکار و جواهرتراش از نقاط مختلف آسیا به‌خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته‌اند.
- قرار بود تاج محل و آرامگاه شاه جهان با پلی به یکدیگر متصل شوند تا نشان‌دهنده پیوند ابدی این دو باشد، اما این آرامگاه هرگز ساخته نشد.
تاج محل نماد وفا و عشق جاودانه
این بنا به دستور شاه جهان برای نشان دادن عمق علاقه و عشق خود به ممتاز محل ساخته شده است. داستان بنای این مجموعه عمارت مجلل که در وسط آن گنبد تاج‌محل چون نگینی می‌درخشد، بر ارزش تاریخی این شاهکار هنری افزوده است.
این مکان زیبا باشکوه‌ترین هدیه یک حکمران به همسر از دست رفته‌اش است. شاید اگر در سال 1607 میلادی شاهزاده خرم، که بعدها با نام شاه‌جهان شناخته شد، ارجمند بانو بیگم را، که بعداً به ممتاز محل ملقب شد، نمی‌دید، امروز از تاج محل خبری نبود.
ارجمند بانو، دختر یکی از اشراف ایرانی با نام عبدالحسن آصف‌خان و متولد شهر آگرای هند بود. نور جهان، عمه ارجمندبانو، همسر جهانگیر، پدر شاهزاده خرم و شاه گورکانی وقت بود که در امور سیاسی و دولتی نقش بارزی داشت.
شاهزاده خرم که در آتش عشق ارجمند بانو می‌سوخت، بنا به ضوابط سلطنتی با دو زن دیگر ازدواج کرد که اولی از بستگان دربار صفوی ایران بود. خرم پس از پنج سال انتظار به وصلت ارجمندبانو رسید. او پس از مراسم عروسی اعلام کرد که عروس تازه از سایر زنان دربار برتر و «ممتاز محل» است.
از آن به بعد ارجمندبانو با پسوند «بیگم» خطاب می‌شد. ممتاز محل نمی‌خواست به مانند عمه قدرتمندش در امور اداری و سیاسی دستی داشته باشد. در عوض فهرست نام زنان بیوه و کودکان یتیم را ترتیب می‌داد و از شوهرش می‌خواست که به نیازهای آنها رسیدگی کند و برای خانواده‌های بینوا، نفقه تعیین می‌کرد. او نیز مانند شاه جهان به هنر معماری علاقه داشت و در ساماندهی یک باغ کرانه رود در شهر آگرا، جایی که سرانجام مزار او شد، نقش داشت.
کلیات بنای اسرار آمیز
با عبور از بازار و گذر از میدان جلوخانه وارد باغی وسیع می شوید. وسعت محوطه و بنای تاج محل قرین ۴۰۵ هکتار می باشد. با گذر از ورودی در امتداد خطی افقی بنایی سفید و زیبا می بینید که بر روی سکویی بالاتر از سطح زمین قرار دارد. آنچه در نگاه نخست نظر بیننده را به خود جلب می نماید، عمارتی ست یک پارچه سفیدرنگ.
بر فراز عمارت، گنبدی پیازی خودنمایی می کند، چهارگنبد اطراف گنبد اصلی جای گرفته اند و چهار ایوان با ارتفاع بلند در چهار سوی عمارت وجود دارد. گلدسته ها برفراز مناره هایی به ارتفاع ۴۲ متر از چهار گوشه سکو سر برافراشته اند. نقشه درونی ساختمان مرکّب از پنج فضای هشت ضلعی منتظم ، یکی هشت ضلعی در مرکز و بقیه در چهار گوشه قرار دارد.
هر یک از چهار فضای گوشه ای که در دو طبقه ساخته شده است، با گردش هایی به دو اتاق مربع نشیمن دو سوی خود و نیز به فضای هشت ضلعی مرکزی راه دارد. فضای مرکزی با هشت نشیمن طاقدار در دو طبقه، مجموعاً شانزده نشیمن، احاطه شده است.
سرداب واقع در زیر فضای مرکزی و هم سطح با زمین باغ، مدفن ممتاز محل و شاه جهان است. در وسط فضای مرکزی دو سنگ بزرگ مرمرین و خاتم کاری شده به صورت سنگ قبر نهاده اند که گرداگرد آنها را دیواره ای هشت ضلعی به ارتفاع دو متر با مرمر مشبک بسیار زیبا احاطه کرده است.
این محوطه دو ورودی با طاق های قوسی دارد. در سالهای اولیه ساخت بنا، بر جای دیواره مرمرین دیواره ای از طلای میناکاری ساخته بودند که به دستور شاه جهان به شکل فعلی تغییر یافت.
افسانه‌ها و باورها
برخی روایات حاکی از آن است که شاه جهان پس از تکمیل این بنا، دستور داد دست‌های معماران و کارگران این بنا را قطع کنند تا هیچ بنای مشابهی ساخته نشود. اما شواهد تاریخی این ادعا را تأیید نمی‌کنند.
دسترسی به تاج محل
این آرامگاه در شهر آگرا، ایالت اوتار پرادش هند، واقع شده و از طریق راه‌آهن، جاده و هوایی به‌راحتی قابل دسترسی است. نزدیک‌ترین فرودگاه، فرودگاه آگرا است که پروازهایی از دهلی نو و سایر شهرهای هند دارد. همچنین قطارهای سریع‌السیر و اتوبوس‌های گردشگری نیز به‌طور روزانه از دهلی نو به آگرا حرکت می‌کنند.
موقعیت جغرافیایی
آدرس: Dharmapuri, Forest Colony, Tajganj, Agra, Uttar Pradesh 282001, India
سایت رسمی: www.tajmahal.gov.in
تلفن: +915622226431
جمع‌بندی
تاج محل نه‌تنها یکی از باشکوه‌ترین بناهای جهان است، بلکه نمادی از عشق ابدی و وفاداری محسوب می‌شود. این بنا، با معماری بی‌نظیر، تاریخ پرشکوه و رازهای نهفته در دل خود، همچنان یکی از پرجاذبه‌ترین مقاصد گردشگری جهان باقی مانده است.
