توسط : تاج محل از پرآوازه‌ترین بناهای جهان و آرامگاه زیبا و باشکوهی است که در نزدیکی شهر آگرا و در ۲۰۰ کیلومتری جنوب دهلی نو پایتخت هند واقع شده‌است و یکی از عجایب هفتگانه جدید دنیا به‌شمار می‌رود.
این بنا به دستور شاه جهان، پنجمین امپراتور گورکانی هند به منظور یادبود همسر ایرانی‌اش به‌نام ارجمند بانو بیگم مشهور به ممتاز محل که در سال ۱۶۳۲ یا ۱۶۳۱ میلادی در سفری جنگی به‌هنگام وضع حمل فوت کرد بنا شده‌است. خود شاه‌جهان نیز بعدتر در همان‌جا به خاک سپرده شد.
معماری این ساختمان ترکیبی از معماری ایرانی و معماری گورکانی است و در ساخت آن ۲۰٬۰۰۰ هنرمند به رهبری معمار ایرانی، احمد لاهوری و برادرش حمید لاهوری شرکت داشته‌اند در برخی متون نیز از عیسی خان شیرازی وامانت خان شیرازی طغرانویس، نام برده شده‌است که گویا خوشنویسی کتیبه‌های در و دیوارهای تاج محل به امانت خان واگذار شده بوده‌است.
آغاز ساخت تاج محل سال ۱۶۳۲ میلادی (۱۰۴۲ خورشیدی) بوده و در سال ۱۶۴۷ میلادی (۱۰۵۷ خورشیدی) تکمیل شده‌است. برای ساخت این بنا در زمان خود ۳۲ میلیون روپیه هزینه شده‌است. این مبلغ امروزه برابر با ۵۲٫۸ میلیارد روپیه هند و ۸۲۷ میلیون دلار آمریکاست. تاج محل در سال ۱۹۸۳ در لیست میراث جهانی یونسکو با عنوان «جواهر هنر اسلامی در هند و یکی از شاهکارهای تحسین شده میراث جهانی» به ثبت رسید.
10 نکته جالب در مورد تاج محل
- در طول شورش‌های سال ۱۸۵۷ در هند بسیاری از سنگ‌های قیمتی این بنا توسط انگلیسی‌ها از دیوارهای تاج‌محل جدا شد.
- تاج‌محل آرامگاهی است با ۵۸ متر بلندی، ۵۶ متر پهنا که روی یک تخته عظیم ۱۰۰ متر در ۱۰۰ متر مرمرین ساخته شده است. این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری قرار دارد، که در مرکز این باغ یک نهر آب طولانی وجود دارد که به شیوه باغ‌های ایرانی ساخته شده است.
- از بیش از هزار فیل برای جابه‌جایی و حمل و نقل مواد و مصالح مورد نیاز ساخت تاج‌محل استفاده شده است.
- به نوشته تاریخ‌نگاران، شاه‌جهان در پی درگذشت محبوب‌ترین همراه زندگی‌اش خلعت شاهانه‌اش را به عبای سفید عوض کرد و یک سال سوگوار بود. شاهی که قبلا برای توسعه دامنه سلطنتش خون فراوانی ریخته بود، گوشه‌نشین شد و برای مدتی دخترش «جهان‌آرا» به امور دولتداری پرداخت. روایت حاکی است که موهای سیاه شاه جهان طی یکی دو ماه سوگواری سفید شد.
- هر چهار وجه تاج‌محل به صورت قرینه ساخته شده‌اند و در طراحی آن از اصول تقارن در معماری به زیبایی استفاده شده است.
- تاج‌محل آرامگاهی است با ۵۸ متر بلندی، ۵۶ متر پهنا که روی یک تخته عظیم ۱۰۰ متر در ۱۰۰ متر مرمرین ساخته شده است. این بنای بزرگ، در یک باغ پهناور ۱۸ هکتاری قرار دارد، که در مرکز این باغ یک نهر آب طولانی وجود دارد که به شیوه باغ‌های ایرانی ساخته شده است.
- طراحی و اجرای این بنا ۱۷ سال به طول انجامیده است.
- گفته می‌شود برای ساخت این بنا بیست هزار کارگر، استادکار، معمار، سنگ‌تراش، نقاش، فلزکار و جواهرتراش به مدت بیست و دو سال از نقاط مختلف آسیا به‌خصوص ایران، شبه قاره هند، آسیای میانه و آناتولی شرکت داشته‌اند.
- شاه‌جهان قصد داشت برای خود نیز آرامگاهی در کران دیگر «رود جمنا» و برابر آن بسازد و این دو بنا را با پلی به یکدیگر متصل سازد به نشانه آنکه پیوند او و همسرش از جریان زمان هم در می‌گذرد. قرار بود که بر خلاف نمای تاج‌محل که از مرمر سفید است، آرامگاه شاه از مرمر سیاه باشد. اما سرنوشت بر این شد که آرامگاه دوم هرگز برپا نشود و شاه در کنار همسرش آرام گیرد.
- بنای تاج‌محل در ساعات مختلف روز رنگ‌های متفاوتی به خود می‌گیرد به طوری كه در هنگام صبح به رنگ صورتی، در عصر به رنگ سفید شیری، و در شب وقتی نور ماه روی آن می‌افتد به رنگ طلایی است. گفته می‌شود استفاده از چنین ایده‌ای در این بنا نشان‌دهنده ذات تغییرپذیر انسان است كه این مسئله در اخلاق و رفتار همسر شاه‌جهان كاملا نمود داشته است.
تاج محل نماد وفا و عشق جاودانه
تاج محل بنایی مجلل ونماد عشقی ابدی است که سه قرن و نیم از بنای آن می‌گذرد. تاج‌محل آرامگاه «ارجمند بانوبیگم» ملقب به «ممتاز محل» همسر «شاه جهان» پنجمین پادشاه گورکانی بود که در هند به پادشاهی رسید.
این بنا به دستور شاه جهان برای نشان دادن عمق علاقه و عشق خود به ممتاز محل ساخته شده است. داستان بنای این مجموعه عمارت مجلل که در وسط آن گنبد تاج‌محل چون نگینی می‌درخشد، بر ارزش تاریخی این شاهکار هنری افزوده است.
تاج محل، باشکوه‌ترین هدیه یک حکمران به همسر از دست رفته‌اش است. شاید اگر در سال 1607 میلادی شاهزاده خرم، که بعدها با نام شاه‌جهان شناخته شد، ارجمند بانو بیگم را، که بعداً به ممتاز محل ملقب شد، نمی‌دید، امروز از تاج محل خبری نبود.
ارجمند بانو، دختر یکی از اشراف ایرانی با نام عبدالحسن آصف‌خان و متولد شهر آگرای هند بود. نور جهان، عمه ارجمندبانو، همسر جهانگیر، پدر شاهزاده خرم و شاه گورکانی وقت بود که در امور سیاسی و دولتی نقش بارزی داشت.
شاهزاده خرم که در آتش عشق ارجمند بانو می‌سوخت، بنا به ضوابط سلطنتی با دو زن دیگر ازدواج کرد که اولی از بستگان دربار صفوی ایران بود. خرم پس از پنج سال انتظار به وصلت ارجمندبانو رسید. او پس از مراسم عروسی اعلام کرد که عروس تازه از سایر زنان دربار برتر و «ممتاز محل» است.
از آن به بعد ارجمندبانو با پسوند «بیگم» خطاب می‌شد. ممتاز محل نمی‌خواست به مانند عمه قدرتمندش در امور اداری و سیاسی دستی داشته باشد. در عوض فهرست نام زنان بیوه و کودکان یتیم را ترتیب می‌داد و از شوهرش می‌خواست که به نیازهای آنها رسیدگی کند و برای خانواده‌های بینوا، نفقه تعیین می‌کرد. او نیز مانند شاه جهان به هنر معماری علاقه داشت و در ساماندهی یک باغ کرانه رود در شهر آگرا، جایی که سرانجام مزار او شد، نقش داشت.
کلیات بنای اسرار آمیز تاج محل
با عبور از بازار و گذر از میدان جلوخانه وارد باغی وسیع می شوید. وسعت محوطه و بنای تاج محل قرین ۴۰۵ هکتار می باشد. با گذر از ورودی در امتداد خطی افقی بنایی سفید و زیبا می بینید که بر روی سکویی بالاتر از سطح زمین قرار دارد. آنچه در نگاه نخست نظر بیننده را به خود جلب می نماید، عمارتی ست یک پارچه سفیدرنگ.
بر فراز عمارت، گنبدی پیازی خودنمایی می کند، چهارگنبد اطراف گنبد اصلی جای گرفته اند و چهار ایوان با ارتفاع بلند در چهار سوی عمارت وجود دارد. گلدسته ها برفراز مناره هایی به ارتفاع ۴۲ متر از چهار گوشه سکو سر برافراشته اند. نقشه درونی ساختمان مرکّب از پنج فضای هشت ضلعی منتظم ، یکی هشت ضلعی در مرکز و بقیه در چهار گوشه قرار دارد.
هر یک از چهار فضای گوشه ای که در دو طبقه ساخته شده است، با غلام گردش هایی به دو اتاق مربع نشیمن دو سوی خود و نیز به فضای هشت ضلعی مرکزی راه دارد. فضای مرکزی با هشت نشیمن طاقدار در دو طبقه، مجموعاً شانزده نشیمن، احاطه شده است.
سرداب واقع در زیر فضای مرکزی و هم سطح با زمین باغ، مدفن ممتاز محل و شاه جهان است. در وسط فضای مرکزی دو سنگ بزرگ مرمرین و خاتم کاری شده به صورت سنگ قبر نهاده اند که گرداگرد آنها را دیواره ای هشت ضلعی به ارتفاع دو متر با مرمر مشبک بسیار زیبا احاطه کرده است.
این محوطه دو ورودی با طاق های قوسی دارد. در سالهای اولیه ساخت بنا، بر جای دیواره مرمرین دیواره ای از طلای میناکاری ساخته بودند که به دستور شاه جهان به شکل فعلی تغییر یافت.
